POLA AYAT DASAR

Menurut Tatabahasa Dewan, ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. Walaupun terdapat pelbagai jenis ayat dari segi binaan dan susunannya, dan dari segi panjang pendeknya dalam sesuatu bahasa, namun jika dikaji asas binaannya maka semua ayat itu boleh dikesan rangka dasarnya sebagai berasal daripada beberapa pola tertentu.

Dalam bahasa Melayu, pola ayat dasar boleh dibahagikan kepada empat jenis, dengan berpandu pada jenis-jenis unsur yang hadir sebagai konstituen ayat-ayat itu (jenis-jenis subjek dan predikatnya). Konstituen subjek, pada umumnya, diisi oleh frasa nama, sementara konstituen predikat pula diisi oleh empat jenis unsur yang berbeza, iaitu frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FSN). Empat jenis unsur pengisi konstituen predikat inilah yang menubuhkan empat jenis pola ayat dasar bahasa Melayu seperti yang berikut:

i. Frasa Nama + Frasa Nama (FN + FN)
ii. Frasa Nama + Frasa Kerja (FN + FK)
iii. Frasa Nama + Frasa Adjektif (FN + FA)
iv. Frasa Nama + Frasa Sendi Nama ( FN + FS)

a.    Frasa

Frasa ialah unit tatabahasa yang boleh terdiri daripada satu susunan yang mengandungi sekurang-kurangnya satu atau dua perkataan yang berpotensi untuk diperluaskan menjadi dua perkataan atau lebih.

Frasa menjadi subjek atau predikat dalam binaan ayat serta menjadi konstituen  atau binaan kepada klausa.Frasa terbahagi kepada empat, iaitu frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan frasa sendi nama.
Dalam setiap frasa ada perkataan yang yang dikenali sebagai inti frasa, iaitu perkataan yang paling penting dalam frasa. Contoh (berdasarkan Pola FN+FN) :

Kakak saya seorang pramugari = Kakak pramugari

Di sini ‘kakak’ dan ‘pramugari’ adalah inti frasa kepada kedua-dua pola tersebut.

Jenis perkataan yang menjadi inti frasa menentukan sama ada ia menjadi frasa

nama, frasa kerja, frasa adjektif atau frasa sendi nama.

      Frasa Nama (FN)

Frasa Nama yang terbentuk daripada sederetan perkataan mempunyai dua   

jenis hubungan antara perkatan-perkataan ini :

                        a)    inti & penerang

Contoh : Guru sekolah menengah itu sedang menasihati murid-muridnya (FN+FK)

                  Guru à inti ; sekolah menengah itu à penerang

                        b)    inti & inti.

Contoh : Ibu bapa perlu mendidik anak (FN+FK)

                  Ibu à inti ; bapa à inti.

Dalam binaan frasa nama, penyusunan setiap konstituen amat pentng untuk menentukan sama ada frasa nama itu digunakan dengan betul atau tidak. Oleh itu, peraturan Hukum D-M, penggunaan kata bilangan serta panggilan dan penerang mestilah sesuai dalam frasa nama.

 

      Frasa Kerja (FK)

Frasa kerja terbina daripada satu perkataan sahaja (iaitu terdiri daripada kata kerja tak transitif) atau sederetan perkataan yang menjadi unsur predikat dalam ayat. Binaan frasa kerja terbahagi kepada dua :

a)      Frasa kerja yang tidak mengadungi objek dan tidak memerlukan kata

nama sebagai penyambung untuk melengkapkannya. Kata kerja di sini ialah kata kerja tak transitif.

Contoh : Adik menangis (FN+FK)

b)      Frasa kerja yang mengandungi objek selepas kata kerja untuk

melengkapkan frasa ini. Kata kerja di sini ialah kata kerja transitif yang memerlukan objek yang terdiri daripada kata nama. Objek berkenaan boleh diikuti oleh penerang.

Contoh : Saya menangkap burung gagak di hutan. (FN+FK)  ;

                          burung gagak à objek

                          di hutan à penerang

      Frasa Adjektif (FA)

Frasa adjektif boleh terbina daripada satu perkataan atau sederetan perkataan yang mengandungi kata adjektif sebagai inti. Frasa adjektif adalah unsur predikat dalam binaan ayat atau sebagai unsur keterangan dan unsur penerang dalam predikat  yang hadir selepas kata kerja. Manakala sebagai kata penerang, kata adjektif hadir selepas kata nama.

Binaan frasa adjektif yang terdiri daripada satu perkataan sahaja adalah seperti malas, muram, dan kosong. Frasa adjektif juga boleh dibahagikan kepada dua golongan :

            a)    Kombinasi dua kata adjektif yang menekankan beberapa unsur:

Ø  keserasian makna. Contoh  : cantik molek, penat lelah

Ø  makna berlawanan. Contoh : baik buruk, kecil besar

Ø  keindahan bunyi ritma. Contoh : lemah longlai, kusut masai

            b)    Binaan frasa adjektif yang terdiri daripada kata adjektif sebagai inti dan kata

                   nama sebagai penerang. Ia membawa dua maksud

Ø  keserupaan. Contoh : merah darah , hijau daun

Ø  kiasan. Contoh : panjang tangan, besar kepala

Dalam frasa adjektif, kata penguat boleh hadir dalam beberapa keadaan:

Ø  Di hadapan : paling degil, amat bijak

Ø  Di belakang : murah sekali, cepat benar

Ø  Secara bebas : amat cantik, cantik amat.

Ø  Secara berderetan : sungguh berani sekali, belum cerdik lagi

Dalam susunan ayat biasa, frasa adjektif hadir sebagai predikat, sebagai kata keterangan selepas kata kerja dan penerang selepas frasa nama. Dalam susunan ayat biasa, frasa adjektif boleh mengalami susunan songsang. Contoh :

Rumah Ani amat besar sekali  à Amat besar sekali rumah Ani

      Frasa Sendi Nama (FSN)

Frasa sendi nama ialah binaan dalam ayat yang terdiri daripada satu sendi nama

     dan frasa nama yang menjadi pelengkap kepada sendi nama itu. Dalam binaan ayat

     biasa, frasa sendi nama menjadi predikat dalam ayat. 

Frasa sendi nama boleh dibentuk melalui empat cara :

Ø  Sendi nama dan frasa nama. Contoh : di pasar

Ø  Sendi nama, kata nama arah dan frasa nama. Contoh : di tepi pasar

Ø  Sendi nama, kata nama arah, frasa nama dan ayat komplemen. Contoh : ke dalam hutan untuk menangkap rusa.

(binaan ketiga ini memperlihatkan kita bahawa unsur kata nama arah dan ayat komplemen merupakan unsur pilihan)

Ø  Sendi nama, kata nama arah, frasa nama dan frasa keterangan. Contoh : di selatan negeri China pada tiap-tiap bulan.

(binaan keempat ini memperlihatkan unsur keterangan bersifat pilihan)

      Pola 1: Frasa Nama + Frasa Nama (FN + FN)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Nama ( FN ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FN ) :

Ahmad ialah guru.

Ahmad merupakan frasa nama begitu juga dengan guru.Ayat tersebut tidak menjadi terbitan kerana tidak mempunyai imbuhan.

      Pola 2: Frasa Nama + Frasa Kerja (FN + FK)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Kerja ( FK ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FK ) :

Ahmad berlari.

Ahmad merupakan frasa nama manakala berlari merupakan frasa kerja iaitu

daripada kata dasar lari.

      Pola 3: Frasa Nama + Frasa Adjektif (FN + FA)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Adjektif ( FA ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FA ) :

Ahmad tinggi.

Ahmad merupakan frasa nama manakala tinggi merupakan kata adjektif atau pun kata sifat iaitu sifat Ali yang tinggi.

      Pola 4: Frasa Nama + Frasa Sendi Nama (FN + FSN)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Sendi Nama ( FSN ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FSN ) :

Rumahnya disebelah balai Polis.

Rumah merupakan frasa nama manakala di merupakan kata sendi

nama. Manakala balai polis hanyalah prediket ayat.

                        Ayat dasar ini juga mengandungi beberapa ciri iaitu,boleh terdiri dari satu

            klausa utama sebagai satu susunan biasa.Ini kerana ayat dasar terdiri dari satu

            subjek dan satu predikat.Ayat dasar juga bertindak sebagai ayat penyata bagi

            menyatakan sesuatu.Selain itu,ayat dasar juga bertindak sebagai ayat aktif.Ayat

            dasar ini biasanya adalah ayat yang ringkas maka ayat ini berpotensi untuk

            diperluaskan.Ayat ini juga tidak mempunyai kata hubung yang menyambung antara

            dua ayat.